Miasto przyjazne starzeniu. Przegląd rozwiązań
Prawidłowo realizowana koncepcja smart city sprawia, że miasta są przyjazne starzeniu. Seniorzy, bez względu na wiek, mogą czuć się w nich bezpiecznie i wygodnie. To szczególnie istotne wobec danych GUS wskazujących, że udział osób starszych w populacji Polski systematycznie rośnie i na koniec 2018 r. wynosił już 25 proc. ogółu.
Miasto inteligentne to miasto dostępne. W praktyce oznacza to m.in. dostęp do technologii cyfrowych, e-administracji, kultury, czystego powietrza, edukacji czy zarządzania partycypacyjnego. Smart city jest dostępne dla wszystkich grup społecznych i wiekowych, w tym dla osób starszych. Co prawda koncepcja miast przyjaznych starzeniu powstała niejako obok koncepcji miast inteligentnych, ale dziś nikt już nie ma wątpliwości, że wzajemnie się one warunkują.
– Funkcjonowanie każdego inteligentnego miasta opiera się na angażowaniu mieszkańców w jego rozwój. Włodarze miejscy powinni umieć odpowiednio identyfikować potrzeby lokalnych społeczności, by lepiej je zaspokajać. Seniorzy są grupą wymagającą, ale także niezmiernie ważną. Istotne jest, by w przypadku wprowadzanych zmian i udogodnień, nie zapominać o potrzebach osób najbardziej zagrożonych wykluczeniem. Można, a nawet trzeba, korzystać z ich potencjału. Tu decydującą rolę odgrywają konsultacje społeczne, których odpowiednie przeprowadzenie pozwala wyeliminować słabe strony inicjowanych rozwiązań jeszcze na etapie projektowania – tłumaczy dr Przemysław Krysiński z Instytutu Badań Informacji i Komunikacji UMK w Toruniu.
Ideą miast przyznanych starzeniu jest umożliwienie seniorom aktywnego starzenia się. Chodzi o zapewnienie im mobilności, udogodnień infrastrukturalnych, możliwości uczestniczenia w życiu publicznym i podejmowania wyzwań społecznych. Seniorzy mają dzięki temu okazję zwiększać swoją niezależność i swobodę, co podnosi jakość ich życia, a w dalszej perspektywie zmniejsza wydatki publiczne i odciąża opiekę społeczną. Pozwala to z jednej strony budować solidarność międzypokoleniową, a z drugiej nowoczesne społeczeństwo obywatelskie[1].
– Miasto przyjazne starzeniu to takie, w którym polityka miejska kreowana jest w sposób nowoczesny i polega z jednej strony na wykorzystywaniu potencjału innowacyjnych rozwiązań, z drugiej na wspieraniu mechanizmów partycypacji społecznej, czyli udziału mieszkańców w życiu miasta. Seniorzy odgrywają tu decydującą rolę, stanowiąc coraz większą grupę osób, korzystających z bogatej oferty kulturalnej, socjalnej i edukacyjnej. Właśnie w tych obszarach miasto powinno stawiać na funkcjonalne i nowoczesne rozwiązania, w których technologia stanowi wsparcie i przynosi zauważalne korzyści – wyjaśnia dr Przemysław Krysiński.
WHO[2] określiło osiem aspektów, w obszarze których realizowana jest koncepcja miasta przyjaznego starzeniu. Zaliczamy do nich przestrzenie i budynki, transport i mieszkalnictwo, partycypację społeczną, wzajemny szacunek i aktywność społeczną, zatrudnienie, komunikację i informację, pomoc socjalną i opiekę zdrowotną. Miasta przyjazne seniorom są zielone, posiadają wiele miejsc odpoczynku, a ich infrastruktura uwzględnia potrzeby osób starszych i – często – niepełnosprawnych (chodniki o niskich krawężnikach, bezpieczne przejścia dla pieszych, toalety publiczne). Sieć komunikacji publicznej jest tak zaprojektowana, aby senior mógł dotrzeć w każde miejsce w mieście. Ważne jest także, aby budynki mieszkalne były dostosowane do potrzeb osób starszych. Standardem deweloperskim, także w Toruniu, stały się już windy, ruchome schody, podjazdy, szerokie drzwi i przejścia, antypoślizgowe podłogi, bezprogowe wejścia czy niestrome schody z poręczami. Standardem polityki senioralnej w miastach są bezpłatne usługi transportowe. Miasta z certyfikatem WHO umożliwiają seniorom także korzystanie z rabatów w miejscach kultury, edukacji czy sportu, bezpłatną możliwość dostarczania książek z biblioteki czy możliwość bezpłatnego skorzystania z drobnych usług remontowych.
– W Polsce inteligentne rozwiązania wdrażane z myślą o seniorach nie są powszechne, ale powoli to zjawisko ulega zmianie. Najczęściej są to mniejsze projekty, realizowane w obszarach edukacji i ochrony zdrowia, np. zajęcia i kursy obsługi komputera i Internetu, elektroniczne bransoletki monitorujące stan zdrowia, aplikacje kontrolujące podstawowe parametry życiowe i przypominające o zażyciu leków. Nie ma natomiast rozwiązań systemowych, które możemy obserwować w innych krajach europejskich. Dobrym przykładem jest platforma CareWare stworzona w duńskim Aarhus w celu promowania rozwiązań technologicznych w ramach opieki społecznej i zdrowotnej – wymienia dr Przemysław Krysiński.
Niemniej istotne są także działania, podejmowane na terenie miasta przez organizacje, stowarzyszenia, fundacje i świetlice środowiskowe, zajmujące się wspieraniem rozwoju osób starszych oraz organizujące zajęcia aktywizacyjne, szkolenia i kursy. Ważne w tym kontekście jest także stwarzanie platformy do współpracy pomiędzy organami samorządowymi a seniorami, m.in. na bazie rad senioralnych, pełniących rolę opiniodawczo-doradczą.
– Toruń jest miastem pretendującym do bycia smart, coraz chętniej wykorzystującym nowoczesne rozwiązania technologiczne w wielu obszarach funkcjonowania. Świadczą o tym m.in. projekty, realizowane z myślą o osobach starszych, ale także zmieniający się sposób zarządzania miastem, w którym coraz częściej do głosu dochodzą Ci, których do tej pory nie pytano o zdanie, a którym także zależy na zmianach. Jest jeszcze bardzo wiele do zrobienia w tym zakresie i bardzo ważne jest, by w odpowiednim czasie te potrzeby zauważyć – podsumowuje dr Przemysław Krysiński.
Nie można jednak zapominać o tym, że rozwiązania infrastrukturalno-formalne to nie wszystko. Osoby starsze muszą czuć się potrzebne i szanowane w społeczności lokalnej, a to wymaga zaangażowania (i dobrej woli) ogółu mieszkańców.
[1] Paulina Tota, Miasto inteligentne – miasto dostępne. Nowoczesne technologie miejskie w kontekście projektowania uniwersalnego
[2] Światowa Organizacja Zdrowia, Global Age-friendly Cities: A Guide