Problemy społeczne, a smart city

Diagnozowanie oraz inwentaryzowanie problemów społecznych to jedno z najważniejszych zadań władz w inteligentnych miastach. Niwelowanie negatywnych społecznie zjawisk bowiem jest integralnym elementem strategii stałego podnoszenia jakości życia jednostek i społeczności. Wdrażane w duchu smart city rozwiązania pozwalają m.in. walczyć z bezdomnością, ubóstwem, bezrobociem, głodem czy przestępczością. Sprawdzamy, w jaki sposób.

Bardzo istotnym aspektem koncepcji smart cities jest jej wymiar społeczny. Nowoczesne technologie, cyfryzacja, automatyzacja i robotyzacja to jedno. Aspekt ludzki zaś to zupełnie coś innego.

– Nowoczesność ucieleśniana przez sztuczną inteligencję nie może przysłonić człowieka, tym bardziej w aspekcie rozwoju nowego wymiaru miast (miasta inteligentne), które w swojej definicji uwypuklają ludzki wymiar – podkreślają Aleksandra Kuzior i Bartosz Sobotka z Politechniki Śląskiej[1].

Użytkownicy smart cities są zarazem jego beneficjentami, a implementacja założeń ideowych na grunt miejski ma docelowo doprowadzić do poprawy jakości życia nie tylko jednostki, ale całej społeczności. Zwiększenie poziomu jakości życia nie będzie jednak możliwe bez zniwelowania (lub chociażby częściowego ograniczenia) społecznych problemów. Przeszkadzają one w efektywnym funkcjonowaniu miast, a będąc jednocześnie synonimem łamania społecznych norm utrudniają także realizowanie społecznych celów. Najpowszechniejsze problemy społeczne, z którymi zmagają się polskie miasta, to przemoc, ubóstwo, bezrobocie i bezdomność, nierówności społeczne, a nawet marnotrawienie publicznych pieniędzy. Okazuje się, że z wieloma z tych problemów można skutecznie walczyć, wdrażając założenia koncepcji smart city. Przede wszystkim istotna jest identyfikacja kryzysów społecznych, w czym pomagają gromadzenie i analiza danych.

– Technologie ICT w inteligentnym zrównoważonym mieście są wykorzystywane do rozwiązywania lokalnych i globalnych problemów środowiskowych i jednocześnie wspierają dobre życie obywateli, a także sprawiedliwość wewnątrz- i międzypokoleniową – podkreślają badacze z Politechniki Śląskiej.

Zgodnie z certyfikacją normy ISO podstawowymi wskaźnikami, dotyczącymi bezpośrednio wymiaru społecznego, są m.in. miejska stopa bezrobocia, odsetek mieszkańców żyjących w ubóstwie czy liczba przestępstw na 100 tys. mieszkańców. W ostatnim przypadku badacze wskazują[2], że rozwiązania typu smart city mogą zredukować przestępczość nawet o 40 proc. To możliwe m.in. dzięki zaawansowanym systemom monitoringu, które umożliwiają nie tylko wykrywanie ruchu i dźwięku, ale także pomiar przepływu ludzi czy rozpoznawanie numerów rejestracyjnych pojazdów. Integracja takich technologii z systemami, wykorzystywanymi przez służby miejskie, pozwala minimalizować niebezpiecznie incydenty, a nawet zapobiegać atakom terrorystycznym.

Co ciekawe, duży wkład w rozwiązywanie problemów społecznych ma gospodarka współdzielenia, zajmująca ważne miejsce w definicji smart city. Przykładowo, foodsharing czyli dzielenie się żywnością, może skutecznie wyeliminować problem głodu na świecie. Badacze zakładają, że dzielenie się jedzeniem mogłoby uratować rocznie 36 mln ludzi przed śmiercią i oznaczać koniec głodu na świecie[3]. Z kolei narzędziem do walki z bezdomnością mogłoby być współdzielenie pomieszczeń mieszkalnych, np. udostępnianie niezamieszkałych domów, a mikrofinansowanie czy dzielenie się bogactwem mogłoby pomóc zwalczyć problem globalnego ubóstwa. Warto przy tej okazji mieć świadomość, że ochrona interesów najuboższych warstw społeczeństwa powinna być jednym z najważniejszych priorytetów władz miejskich w nowoczesnych strukturach urbanistycznych.

– Edukacja i dzielenie się wiedzą zmniejsza ubóstwo, nierówność płci, handel narkotykami, uzależnienie od alkoholu i przestępstwa z użyciem przemocy. Wiedza, umiejętności i programy wymiany młodzieży zmniejszają odsetek osób przedwcześnie kończących naukę (wśród dzieci ze slumsów o 85 proc.) i zwiększają udział dziewcząt w edukacji o 70 proc. – przekonuje Konrad Henryk Bachanek w cytowanej już publikacji.

Ograniczanie negatywnych zjawisk społecznych musi być poza tym uzupełnione przewidywaniem problemów, mogących potencjalnie wystąpić w przyszłości. Inteligentne miasta muszą być przygotowane na możliwe zagrożenia dla społeczności miejskiej. W tym celu ważna jest nie tylko identyfikacja problemów społecznych, ale także ich mapowanie. Cyfrowe mapy zjawisk i problemów społecznych są niezbędne, aby przygotować skuteczne programy przeciwdziałające i profilaktyczne

– Metodologia map, wsparta technikami funkcjonującymi w ramach projektu smart city, elektronicznego monitorowania potrzeb i struktury socjo-demograficznej beneficjentów pomocy społecznej, stwarza jakościowo nowe perspektywy ich aplikacji do praktyki instytucji tworzących strategie interwencji socjalnej i realizujących teoretyczne i praktyczne cele polityki społecznej – przekonują Krzysztof oraz Monika Czekaj[4].

Niewątpliwie problemem współczesnych miast jest także starzenie się społeczeństw. I choć rozwiązania smart city tylko pośrednio mogą przyczyniać się do zmian w strukturze demograficznej, to z pewnością są doskonałą odpowiedzią na potrzebę dostępności miasta. Istotną zwłaszcza w kontekście osób starszych, dla których poruszanie się i samodzielnie funkcjonowanie stanowi nie raz nie lada kłopot. Przeciwdziałanie wykluczeniu osób starszych (i niepełnosprawnych!) to jedno z najważniejszych zadań dla inteligentnych miast. Pomagają w tym takie smart rozwiązania infrastrukturalne, jak szerokie ciągi piesze, bezpieczne oświetlenie, dostosowywanie budynków publicznych i mieszkalnych (rampy, podjazdy, windy), niskie krawężniki czy niskopodłogowe autobusy, ale nie tylko. Istotne są także nowoczesne usługi zdrowotne, jak np. bransoletki życia.

Na koniec warto pamiętać, że tylko determinacja w zwalczaniu społecznych problemów pozwoli osiągnąć podstawowy dla smart city cel, jakim jest społeczeństwo aktywne, innowacyjne i elastyczne wobec nowych wyzwań. A tych ostatnich na drodze rozwoju współczesnych miast nie brakuje.

[1] Aleksandra Kuzior, Bartosz Sobotka, Społeczny wymiar smart city

[2] https://biznes.newseria.pl/news/rozwiazania-typu-smart,p1255098111

[3] Konrad Henryk Bachanek, Gospodarka współdzielenia w koncepcji smart city

[4] Krzysztof Czekaj, Monika Zawartka-Czekaj, Problemy społeczne, mapy badawcze, planowanie społeczne – perspektywa smart city