Smart city, czyli miasto zrównoważone. Co to oznacza w praktyce?
Zrównoważony rozwój obszarów miejskich i transportu miejskiego to jedna z najważniejszych cech miast przyszłości. Harmonijne łączenie środowiska zurbanizowanego ze środowiskiem przyrodniczym przyczynia się nie tylko do wzrostu jakości życia mieszkańców, ale także dobrobytu samego miasta. Niełatwo osiągnąć taki efekt, choć zgodnie z najnowszym rankingiem Arcadis Toruń w kategoriach zrównoważenia jest jednym z najlepszych miast do życia w Polsce.
Polskie miasta zmagają się z wieloma problemami, uniemożliwiającymi im harmonijny rozwój. Eksperci zaliczają[1] do nich m.in. nieskuteczną kontrolę planistyczno-urbanistyczną, dewastację terenów zieleni, chaotyczną urbanizację stref podmiejskich oraz brak racjonalnej polityki rozwoju. Istotą w przezwyciężeniu tych problemów ma być przywrócenie równowagi pomiędzy rozwojem gospodarczym, a ochroną środowiska przyrodniczego. Narzędzi do równoważenia rozwoju miast jest wiele. Dobrym przykładem jest Lublana, która w 2016 r. została Zieloną Stolicy Europy. Okazuje się, że 75 proc. jej obszaru to tereny zielone. Stolica Słowenii jednak na tym nie poprzestała. Włodarze 280-tysięcznego miasta sadzą drzewa, zakładają nowe parki i lasy, rewitalizują nabrzeża rzeki. Lublanie udało się przenieść ciężar z ruchu samochodowego na rowerowy. Miastu od lat przyświeca poza tym idea zero waste – odzyskuje się w nim 100 proc. odpadów organicznych, ma ono także najwyższy odsetek odpadów zebranych selektywnie wśród europejskich stolic[2]. Dobrze obrazuje to jedno z najważniejszych założeń zrównoważonego miasta, a mianowicie uwzględnienie wszystkich wymiarów rozwoju, czyli społecznego, gospodarczego, przyrodniczego i przestrzennego.
– Wejście na ścieżkę zrównoważonego rozwoju wymaga wypracowania polityki rozwojowej, której cele dodatkowo powinny być zgodne z wartościami i aspiracjami danej społeczności lokalnej. Wyznaczona zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju trajektoria rozwoju przestrzennego musi być bowiem akceptowalna społecznie, wykonalna politycznie i technicznie oraz uzasadniona ekonomicznie – podkreśla Lidia Mierzejewska w swojej publikacji[3].
Sukces w tym zakresie możliwy jest do osiągnięcia tylko wówczas, gdy wizja rozwoju miasta będzie jasno określona, łącznie z wyznaczeniem celów strategicznych. Tylko tak przemyślania ścieżka przyczyni się do tworzenia nowych miejsc pracy, wzrostu dobrobytu, efektywnego wykorzystywania zasobów naturalnych oraz zmniejszenia zanieczyszczeń i skali ubóstwa. Najczęstszymi zagadnieniami, uwzględnianymi w strategiach zrównoważonego rozwoju miast, są: rozwój gospodarczy i tworzenie miejsc pracy, zwiększanie atrakcyjności inwestycyjnej, wzmacnianie kapitału intelektualnego miasta, troska o stan środowiska naturalnego oraz poziom i jakość usług medycznych i pomocy społecznej, zwiększanie bezpieczeństwa publicznego, rozbudowywanie infrastruktury technicznej miasta, zwiększanie oferty turystycznej oraz rewitalizowanie terenów zielonych[4]. Władze miast, dążąc do zrównoważenia rozwoju, skupiają się m.in. na zwiększaniu efektywności energetycznej i zmniejszaniu kosztów energii, wspieraniu rozwoju kultury i sportu, propagowaniu aktywności obywatelskiej czy współpracy z przedstawicielami biznesu. Miasta zrównoważone, czyli rozwijające się w sposób inteligentny, to miasta przyjazne dla swoich mieszkańców, jednak – nie tylko.
– Trwały i zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy ma fundamentalne znaczenie dla budowania zdrowych (zrównoważonych) finansów publicznych. Założenie to odnosi się zarówno do skali krajowej (wymiar całej gospodarki i finansów publicznych), jak i lokalnej (wymiar gospodarki lokalnej i finansów lokalnych) – zakłada Alicja Korenik w swojej publikacji[5].
Na uwagę w dążeniu do równoważenia rozwoju zasługują zwłaszcza takie rozwiązania, jak wdrażanie e-systemów, rozpowszechnianie infrastruktury bezprzewodowej w przestrzeni miejskiej, zwrot ku partnerstwu publiczno-prawnemu, transport elektryczny, zwiększanie mobilności mieszkańców, redukcja emisji CO2, powiększanie terenów zielonych, modernizowanie sieci energetycznych czy inwestowanie w alternatywne źródła energii. Firma projektowo-konsultingowa Arcadis we współpracy z naukowcami z Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu i Uniwersytetu Zielonogórskiego przygotowała Ranking Polskich Miast Zrównoważonych i w ten sposób wyłoniła najlepsze do życia miasta w Polsce. Podstawą budowy rankingu jest zbiór wskaźników szczegółowych przyporządkowanych do jednego z trzech obszarów zrównoważonego rozwoju: Społeczeństwo, Środowisko i Gospodarka[6]. Ranking obrazuje, jak włodarze miast radzą sobie z takimi wyzwaniami, jak zanieczyszczenie powietrza, zmiany klimatu, nadmierne zużycie zasobów, konieczność poprawy jakości środowiska czy starzenie się społeczeństwa. Okazuje się, że na 2. miejscu rankingu znalazł się Toruń. Pod względem zrównoważonej gospodarki gród Kopernika uplasował się na 7. miejscu, środowiska na 11., a społeczeństwa na 12. Portal Business Insider ocenił, że Toruń „odgrywa bardzo istotną rolę w rozwoju nie tylko województwa kujawsko-pomorskiego, ale również Polski Północnej” oraz, że „jako jedno z nielicznych miast w stawce zachowuje równowagę w dążeniu do rozwoju, zapewniając stabilność gospodarczą, przyjazne dla mieszkańców warunki życia oraz dbając o stan środowiska”. Potwierdzeniem tej tezy miałaby być takie działania, podejmowanie przez miasto, jak dofinansowania na likwidację „kopciuchów”, miejski system monitoringu powietrza czy liczne inicjatywy edukacyjne. Czy to jednak oznacza, że Toruń można określić mianem smart city?
Miasto zrównoważone to niewątpliwie jedna ze składowych idei smart city. Inteligentne miasta stanowią odpowiedź na liczne wyzwania globalizacji gospodarki. To miasta, które mogą przeciwdziałać negatywnym zjawiskom oraz rozwiązywać codzienne problemy takie, jak chociażby ograniczona dostępność do usług publicznych, korki czy degradacja środowiska. Alicja Korenik wyraźne wskazuje, że „smart city staje się drogowskazem rozwoju współczesnego miasta”[7]. Czy Toruń rzeczywiście jest już takim drogowskazem? To pytanie pozostawimy otwartym.
[1] http://www.planergia.pl/post/zrownowazone-miasta-w-polsce-577
[2] https://www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/miasto-zrownowazone-czyli-jakie-przyklad-lublany-3754.html
[3] Lidia Mierzejewska, Miasto zwarte, rozproszone, zrównoważone
[4] Miasta na drodze do zrównoważonego rozwoju, https://www.pwc.pl/pl/biuro-prasowe/assets/miasto_szans_opisy_dobrych_praktyk.pdf
[5] Alicja Korenik, Smart city jako forma rozwoju miasta zrównoważonego i fundament zdrowych finansów miejskich
[6] https://businessinsider.com.pl/finanse/miasta-najlepsze-do-zycia-warszawa-torun-zielona-gora/gpetrqv
[7] Alicja Korenik, Smart city jako forma rozwoju miasta zrównoważonego i fundament zdrowych finansów miejskich