Dr Daśko: Prawo to sztuka interpretacji [3 PYTANIA DO…]

Cała Polska żyje od kilku tygodni sprawą Mariusza Kamińskiego i Macieja Wąsika. Wczoraj obaj panowie trafili do więzienia na mocy prawomocnego wyroku sądu. Jak wygląda ich obecna sytuacja? Czy prezydent może ułaskawić posłów? O tym rozmawiamy z dr Natalią Daśko z Katedry Prawa Karnego Wydziału Prawa i Administracji UMK.

Jak wygląda sytuacja z mandatami poselskimi panów Kamińskiego i Wąsika? W którym momencie one wygasają?

Mandaty poselskie obu panów wygasły z chwilą wydania prawomocnego wyroku skazującego przez sąd, czyli 20 grudnia 2023 r. Ten skutek następuje z mocy prawa i nie jest wymagane podejmowanie jakichkolwiek czynności, w tym kontekście wydanie postanowienia przez Marszałka Sejmu o stwierdzeniu wygaśnięcia mandatów poselskich ma charakter czysto deklaratoryjny.

Czy prezydent Andrzej Duda może nadal zastosować wobec tych panów akt łaski? Czy w razie jego użycia zaciera się także zakaz pełnienia funkcji publicznych?

Oczywiście, Prezydent Andrzej Duda może teraz ułaskawić pana Kamińskiego i Wąsika i tym razem, gdyby faktycznie prezydent to uczynił, ten akt będzie miał moc prawną. Jak stwierdził bowiem Sąd Najwyższy w 2017 r. prawo łaski może być realizowane wyłącznie wobec osób, których winę stwierdzono prawomocnym wyrokiem sądu, czyli osób skazanych, zaś zastosowanie prawa łaski przed datą prawomocności wyroku nie wywołuje skutków procesowych. Ponieważ wcześniej nie było takiej sytuacji, aby prezydent RP ułaskawił kogoś przed wydaniem prawomocnego wyroku skazującego, w nauce prawa karnego dyskutowano abstrakcyjnie nad tym, czy takie ułaskawienie w toku postępowania jest dopuszczalne i zgodne z przepisami, zwłaszcza z Konstytucją. Przeciwnicy takiego rozwiązaniu wskazywali, że prezydent nie może wchodzić w uprawienia sądów w czasie toczącego się postępowania.
Jeżeli zaś chodzi o zakres prawa łaski, to tutaj jest duże pole manewru, bo prezydent może zastosować pełną łaskę (darować karę i środek karny), lub łaskę niepełną (tylko karę albo tylko środek), albo złagodzić karę czy środek karny.

W jaki sposób powinno konstruować się i stosować przepisy prawne tak, aby uniknąć podobnego zamieszania w przyszłości?

Przepisy powinno tworzyć się przede wszystkim z uwzględnieniem ekspertów w danej dziedzinie, a konstruować je w sposób jasny i przejrzysty, niemniej trudno oczekiwać, że da się wszystko tak klarownie uregulować. Zawsze będą pojawiać się jakieś spory prawne, bo prawo to też m.in. sztuka interpretacji, i od rozstrzygania takich sporów jest właśnie choćby Sąd Najwyższy, który w 2017 r. orzekł, że takie „prewencyjne ułaskawienie” jest nieskuteczne.