Naukowcy z UMK badają średniowieczne dachy. W Toruniu jest ich najwięcej w Polsce

Trwa realizacja projektu badawczego, dotyczącego więźb dachowych na terenie starego i nowego miasta Torunia. Badania obejmują okres od średniowiecza do końca XVIII w. i pochłoną w sumie ponad 450 tys. zł. Podjęli się ich naukowcy z Wydziału Sztuk Pięknych UMK. Co sprawia, że badania tego typu są tak ważne?

Na uwagę zasługuje przede wszystkim fakt, że Toruń posiada największą w Polsce liczbę zachowanych średniowiecznych konstrukcji dachowych domostw mieszczańskich.

– Z racji tego, że Toruń nie uległ działaniom wojennym, a w większości struktura sięga czasów średniowiecza, to jeżeli mowa o średniowiecznych więźbach to wydaje mi się, że jest to największy zasób w Polsce, wciąż dobrze nie przebadany – tłumaczy dr Maciej Prarat.

Pionierskich badań podjęli się naukowcy z UMK – prof. Ulrich Schaaf i dr Maciej Prarat z Katedry Konserwatorstwa oraz prof. Tomasz Ważny z Katedry Technologii i Technik Sztuk Plastycznych. W 2000 r. wstępne rozpoznanie zachowanych konstrukcji dachowych przeprowadził prof. Jan Tajchman.

– Nikt wcześniej nie próbował ująć tematu w tak szerokim zakresie – mówi dr Maciej Prarat. – Po 20 latach wróciliśmy do tematu, oczywiście zmieniła się metoda pracy, ale korzystamy z rozpoznania prof. Tajchmana – weryfikujemy budynki, które wskazał, sprawdzamy, czy w międzyczasie nie zostały przebudowane, uzupełniamy spis o nowe obiekty.

Pierwszy etap badań to gromadzenie i analiza dostępnej dokumentacji, a następnie inwentaryzacja terenowa. Potem materiał poddawany jest syntezie i porównaniom. Efektem prac będzie m.in. rekonstrukcja pierwotnego układu więźb, charakterystyka procesu budowlanego badanego okresu, przedstawienie warsztatu budowlanego, a także analiza trzech zachowanych w Toruniu średniowiecznych domostw. Chodzi o budynki na ul. Panny Marii i Wielkich Garbarach. Na podstawie pozyskanego drewna będzie można także przeprowadzić badania zmian klimatycznych. A co udało się stwierdzić do tej pory?

– Wstępne badania dendrochronologiczne prof. Ważnego pokazały, że w średniowieczu w większości przypadków do budowy toruńskich więźb dachowych wykorzystywano drewno sosnowe. W dużej mierze pochodziło z pobliskich Toruniowi lasów, ale nie tylko. Tratwami transportowano je z Ziemi Dobrzyńskiej, terenu Dolnej Wisły, Warmii, Podlasia, a nawet z południowej części Polski – czytamy w materiale UMK. – Informacja ta daje nam wiedzę nie tylko o samym  pochodzeniu budulca, ale też o kontaktach handlowych średniowiecznego Torunia, a więc o historii miasta i jego mieszkańców. 

Projekt finansowany jest z konkursu Narodowego Centrum Nauki. Jego realizacja jest możliwa dzięki pozyskanemu grantowi w wysokości 457 tys. zł. Zakończy się w 2024 r.